Υποθέσεις βασανισμού υπόπτων: Ζήτημα ουσίας και αξιοπιστίας για τον Πρόεδρο Ομπάμα

Συμπληρώνει αυτές τις μέρες ο νέος Πρόεδρος των Η.Π.Α. τις πρώτες του 100 ημέρες στο αξίωμα και πολλές είναι οι αναλύσεις και οι σχολιασμοί που λαμβάνουν χώρα σε σχέση με τα πεπραγμένα του μέχρι σήμερα. Το εύρος των πρωτοβουλιών του, την τόλμη ή το συντηρητισμό του, τη συμφωνία με τις προεκλογικές του δεσμεύσεις και τις τεράστιες, πλανητικών διαστάσεων, προσδοκίες που είχε εμπνεύσει. Από το τεράστιο φάσμα θεμάτων που θα μπορούσαν να προσεγγισθούν σαν πρώτες εκτιμήσεις –αφού για «ασφαλέστερες» αναλύσεις και συμπεράσματα είναι ακόμα ιδιαίτερα νωρίς- θέλω για λίγο να σταθώ στις πολύ πρόσφατες προσπάθειες για αποκάλυψη μεθόδων και τεχνικών που εφάρμοσε ο αμερικανικός στρατός και οι μυστικές υπηρεσίες στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» που εν πολλοίς αποτέλεσε τον κινητήριο μοχλό (ιδεολογικά και πολιτικά) της προηγούμενης Κυβέρνησης.
Ο Πρόεδρος Ομπάμα αποφάσισε να δώσει στη δημοσιότητα φωτογραφίες ΄που αποδεικνύουν την εφαρμογή πρακτικών βασανισμού κρατουμένων σε περισσότερες περιπτώσεις, κάτι που δείχνει πως υπήρχε κεντρική οδηγία και κάλυψη προς τις υπηρεσίες του στρατού για την τέλεσή τους. Δεν απέκλεισε μάλιστα να ακολουθήσουν και διώξεις σε αξιωματούχους, κάτι που οδήγησε φυσικά σε φραστικές επιθέσεις εναντίον του για δήθεν προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης του γεγονότος αλλά και «ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής». Όσο κι αν αυτά φαντάζουν, κατά έναν αστείο στις αναλογίες του τρόπο, κάπως οικεία σε εμάς τους ενασχολούμενους με τα περιθωριακά και ασήμαντα, φθοροποιά της καθημερινότητάς μας, αξίζει τον κόπο να αναφερθούμε σε αυτά, αφού θίγουν τον πυρήνα ενός θέματος που μας έχει ξανά απασχολήσει και θα μας απασχολεί και στο μέλλον.
Ένα θέμα που βρίσκεται στον πυρήνα της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου και γύρω από το οποίο τα αντανακλαστικά της κοινωνίας θα πρέπει να βρίσκονται διαρκώς σε εγρήγορση. Αναφέρομαι φυσικά στο θέμα της ονομαζόμενης σύγκρουσης μεταξύ της ασφάλειας και της ελευθερίας. Μια σύγκρουση που όπως επανειλημμένα έχει αναλυθεί και όπως και το παρόν κείμενο υποστηρίζει σθεναρά, είναι εικονική και εμπεριέχει στοιχεία λαϊκισμού, καθώς στοχεύει στον ερεθισμό στοιχείων του θυμικού των μαζών με σκοπό τον περιορισμό των ελευθεριών και την επιβολή απαράδεκτων για ένα κράτος δικαίου μέτρων, κανόνων και πρακτικών. Στην αντιπαράθεσή του με νοοτροπίες και πρακτικές του άμεσου παρελθόντος- αντιπαράθεση που μέχρι σήμερα εκφράστηκε και περιορίστηκε στα ρητορικά σχήματα και στις συμβολικές κινήσεις και στην οποία σε μεγάλο βαθμό οφείλει και την επικράτησή του- ο Πρόεδρος Ομπάμα, έρχεται στην ουσία για πρώτη φορά αντιμέτωπος πρόσωπο με πρόσωπο με την «καυτή πατάτα». Αντιμετωπίζει ευθέως μια άσχημη εκδοχή της πατρίδας του που ευθύνεται εν πολλοίς και για την εικόνα και αντίληψή της διεθνώς. Για την εικόνα αυτή που έθεσε τις Η.Π.Α. για σειρά ζητημάτων σε παρένθεση όσον αφορά τη διεθνή νομιμότητα και τον πολιτισμό που φιλοδοξεί να πρεσβεύει και του οποίου να ηγείται, ευθύνονται λογικές αλλά και συγκεκριμένα πρόσωπα που τις εξέφρασαν και εφάρμοσαν.
Σίγουρα υπάρχουν επιχειρήματα και μπορούν να βρεθούν (ή να εφευρεθούν) ελαφρυντικά. Σε κάθε περίπτωση όμως, είναι αναγκαίο για την αξιοπιστία των λόγων και τη διασφάλιση του κύρους των Η.Π.Α. αλλά και την επαλήθευση της ισχύος του κράτους δικαίου, να αφεθεί το φως της δικαιοσύνης να ξεπλύνει την υπόθεση. Θα ήθελα εδώ να τονίσω για ακόμα μια φορά πως το δίλημμα είναι ψευδές. Εάν η δημοκρατία χρειάζεται πρακτικές που την καταλύουν στην ουσία της, προκειμένου να προστατευτεί η ασφάλεια των πολιτών και του ίδιου του κράτους, τότε αυτή η δημοκρατία αποδεικνύει την αδυναμία της αλλά και την ουσιαστική της ήττα εκ προοιμίου.
Η διασφάλιση των κανόνων δικαίου για όλους και σε κάθε περίπτωση, μέσα στα όρια μιας δημοκρατικής κοινωνίας, είναι η μόνη απάντηση σε αυτούς που με άλλα μέσα προσπαθούν να επιβάλλουν τη λογική και τους σκοπούς τους. Είναι το βασικό επιχείρημα και απόδειξη της όποιας «ηθικής» υπεροχής αλλά και αλήθειας του συγκεκριμένου τρόπου οργάνωσης της κοινωνίας και του βίου. Αλλιώς πρόκειται απλώς για ωραία και παραπλανητικά λεκτικά σχήματα που χρησιμοποιούνται και εφαρμόζονται κατά το δοκούν, πράγμα που νομιμοποιεί και επιβεβαιώνει πλήρως τους ισχυρισμούς των «αντιφρονούντων» περί ανυπαρξίας της, ή περί κατ’ επίφαση δημοκρατίας. Αλλιώς πρόκειται για ακόμα ένα πολίτευμα ή σύστημα που δια της ισχύος (της άλογης και «στεγνής» βίας) προσπαθεί να επιβάλει το δίκιο του.
Το επιχείρημα που αντιπροβάλλεται, ότι οι μέθοδοι αυτές είχαν αποτελέσματα, δούλεψαν και μας προστάτεψαν, ενισχύει ακριβώς αυτήν την εκδοχή της δημοκρατίας, ως κατά περίσταση και περίπτωση ισχύοντος εργαλείου στα χέρια των εκάστοτε κυρίαρχα αποφασιζόντων και ασαφών όσον αφορά στην ταυτότητά τους «αρχόντων», εκπροσώπων της αόριστης έννοιας του «κράτους». Να μην ξεχνάμε πως τα απαράδεκτα αυτά μέτρα, οι βασανισμοί, που απαγορεύονται ρητά από κάθε σύγχρονο φιλελεύθερο νομικό κείμενο ( από το ελληνικό Σύνταγμα, έως την Ευρ. Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αλλά και τον Θεμελιώδη Δικαιώματα του Ο.Η.Ε.) εφαρμόζονταν εναντίον απλών κρατουμένων, υπόπτων και όχι δικασμένων και καταδικασμένων ανθρώπων. Η απόλυτη παραβίαση της αρχής του σεβασμού της αξίας του ανθρώπου, της προστασίας της προσωπικότητας, του τεκμηρίου αθωότητας και ο υποβιβασμός του ανθρώπου σε απλό αντικείμενο εξουσίας.
Επίσης ένα ακόμα στοιχείο που συνήθως παραμερίζεται είναι η εσωτερική αντίφαση του άνω επικαλούμενου ισχυρισμού. Η ασφάλεια των πολιτών που προσπαθούμε όλοι να διασφαλίσουμε δεν νοείται μόνο ως εξωτερική ασφάλεια. Νοείται και στα πλαίσια του κράτους και της κοινωνίας και άρα και έναντι του κράτους, που εκ των προτέρων και με τρόπο σαφή αυτοπεριορίζεται και περιγράφει τα όριά του. Εάν αυτά τα όρια δεν είναι σαφή ή αλλάζουν κατά το δοκούν και με γνώμονα μια ασαφή επιχειρηματολογία περί «αποτελεσματικότητας», τότε πέρα από την ελευθερία δεν τραυματίζεται βάναυσα και το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών;
Παραμένει ακανθώδες το ζήτημα των πιθανών πολιτικών περιπλοκών που μπορεί να λάβει το θέμα, αφού η αλυσίδα των ευθυνών μπορεί να εμπλέξει και πρόσωπα που βρίσκονταν σε υψηλές θέσεις της προηγούμενης Κυβέρνησης. Αυτό όμως δεν θα πρέπει να σταθεί ικανό εμπόδιο στις προσπάθειες διαλεύκανσης της υπόθεσης και απάλειψης του στίγματος από το σύστημα. Η απόδοση ευθυνών, όπου αναλογούν, από την ανεξάρτητη Δικαιοσύνη, θα δώσει ηχηρό μήνυμα προς όλους, θα δώσει ένα λαμπρό παράδειγμα προς μίμηση, θα ενισχύσει την αξιοπιστία του νέου Προέδρου και της ηθικής που θέλει να παρουσιάζει πως εκπροσωπεί (ως σύστημα-θεσμός αλλά και ως πρόσωπο) και θα επαναφέρει σημαντικό μέρος από το τρωθέν κύρος και την περί δημοκρατίας και ηθικής επιχειρηματολογία που χαρακτηρίζει τον επίσημο λόγο των Η.Π.Α. στο διεθνές στερέωμα.